تحقیق آغاز مذهب شیعه در ایران

پیش از بیان پیدایش شیعه در ایران، لازم است در نخستین قدم به مفهوم شیعه
توجه کنیم. شیعه به معناى پیرو و در اصطلاح، کسى است که از امام على(ع)
پیروى کرده و او را خلیفه بلافصل مى‏داند و دیگران را غاصب این مقام
مى‏داند.
در مورد پیدایش شیعه مى‏توان از دو زاویه وارد بحث شد؛ یکى از
زاویه شیعه به معناى پیرو على و دیگرى شیعه به معناى جمعیت سیاسى – مذهبى.
1ـ
شیعه به معناى پیرو على(ع) از زمان پیامبر(ص) مطرح بود. پیامبر فرمود:
«إنّ علیّاً و شیعتَه هم الفائزون یوم القیامة؛(1) على و شیعیانش در روز
قیامت پیروز و رستگارند».
در زمان پیامبر تعدادى به عنوان شیعه و پیرو
على(ع) شناخته مى‏شدند که «مقداد بن اسود»، «سلمان فارسى»، «ابوذر غفارى» و
«عمار یاسر» در این امر از دیگران سرآمد بودند.(2)
2ـ شیعه به معناى یک
جمعیت سیاسى – مذهبى که به خلافت بلافصل على(ع) عقیده داشته باشند، در
جریان سقیفه بنى ساعده و پس از رحلت پیامبر شکل گرفت؛ چون در این هنگام
برخى از صحابه، حکومت ابوبکر را به رسمیت نشناختند، و به جاى آن خواهان
حکومت على(ع)شدند. افزون بر تمامى بنى‌هاشم و زبیر بن عوام، عده‏اى از
مهاجران از جمله خالد بن سعید، سلمان فارسى، ابوذر غفارى، مقداد بن اسود،
عمار یاسر، بریده اسلمى، و همچنین عده‏اى از انصار از جمله ابوالهیثم بن
تیهان، سهل بن حنیف، عثمان بن حنیف، عبداللَّه بن مسعود، زید بن وهب، خزیمة
بن ثابت ذوالشهادتین، ابى بن کعب و ابى ایوب انصارى با حکومت ابوبکر به
مخالفت برخاستند و خواستار این شدند که قدرت سیاسى جامعه اسلامى به دست
امام على قرار گیرد.(3)
این افراد هسته اولیه شیعه به عنوان یک جمعیت
سیاسى – مذهبى را تشکیل دادند و سپس افراد دیگرى به آنان ملحق شدند. مرحوم
سید محسن امین در کتاب اعیان الشیعه، بیش از هفتاد و هفت تن از صحابه
پیامبر را نام مى‏برد که این عده به عنوان شیعه على (به معناى دوم) شناخته
مى‏شدند(4) سپس در بین تابعین و نسل‏هاى بعدى شیعه گسترش چشمگیرى یافت.(5)
شیعه در ایران:
از
وقتى که اسلام در ایران راه پیدا کرد، به همراه آن اسلام شیعى و سنى در
این سرزمین راه یافت؛ چون تشیع و تسنن دو شاخه یا دو قرائت و یا دو جمعیت
سیاسى – مذهبى درون خانواده اسلام قرار دارند. امروزه همه شاهدیم که در هر
جا اسلام پا گذاشته است، دو جریان سیاسى – مذهبى مذکور حضور دارند. در اکثر
کشورهاى اسلامى جمعیت شیعه نسبت به جمعیت سنى کم‏تر است، به جز در چند
کشور از جمله ایران، جمهورى آذربایجان، عراق، کویت، بحرین، یمن و لبنان که
جمعیت شیعه برابر با اهل سنت، و یا بیشتر است. در ایران قریب به نود درصد
مردم شیعه هستند. این پدیده مانند دیگر پدیده‏هاى مهم اجتماعى از زمینه‏ها و
عوامل گوناگونى پدید آمده که برخى از مهم‏ترین علل بدین شرح است:
1ـ تفاوت در سیاست‏هاى علوى و اموى در جذب و دفع ایرانیان:
برتری عرب بر عجم از سیاست‏هاى عمر، خلیفه دوم بود و بعد عثمان آن را ادامه داد.
هنگامى
که امام على(ع) حکومت را در دست گرفت، با آنان به عدل رفتار کرد. بعد از
آن که بنى‌امیه قدرت را در دست گرفت، سیاست عمر را در پیش گرفت و ایرانیان
را شهروند درجه دوم به حساب آورد …